Gruttotijd is nu. Deze maand is de beste periode om de nationale vogel in Waterland te zien. Hij of zij staat op een paaltje en houdt je in de gaten als je dichterbij komt. Dat betekent: de kuikens scharrelen ergens onzichtbaar door het gras rond, op zoek naar voedsel. Papa/mama staat op wacht. Intussen kan jij hem/haar bekijken.

Stel het bewonderen van deze beauties niet te lang uit. Over pakweg een maand, half of eind juni, verzamelen ze zich om zich op de terugtocht naar Afrika voor te bereiden. Voor een nationale vogel is de grutto eigenlijk wel een erg afwezige vogel. Ze zijn maar zo’n 4 maanden in Nederland.

Hieronder wat nuttige en nutteloze kennis om je op je gruttokijktocht voor te bereiden.

#1 Hoe zwaar zijn de eieren? Antwoord: 40 gram. Dit lijkt wel een heel erg overbodig Triviantvraagje, maar het is een indrukwekkende prestatie. De grutto-dame legt in vijf dagen tijd vier eieren, bijna één per dag. Voor elk ei moet een bevruchting plaatsvinden. In die vijf dagen produceert ze dus 160 gram ei, een derde van haar lichaamsgewicht.

#2 Wat eten de kuikens? Na uit het ei gekropen te zijn groeien grutto’s heel vlug en ze kunnen al snel bij de vliegende insecten die hoog in het gras zitten komen: muggen, vliegen, zweefvliegen en sluipwespen. Maar nou komt het: om zo snel te kunnen blijven groeien, moeten ze 8 insecten per minuut oppikken!

#3 Hoe snel groeit hun snavel? Met 2 millimeter per dag. Het lijkt niet veel, maar doe het maar eens na.

#4 Hoeveel kuikens worden volwassen? Het sombere verhaal. Ooit werd in Nederland een opgroeisucces (vanuit het ei naar vliegende vogel) gemeten van ruim 60 procent, maar dat aantal is gestaag gedaald. De schatting is nu dat nog maar 5-15 procent het haalt. Oorzaken: sterk verslechterde leefomgeving, met name weilanden waar veel vaker wordt gemaaid dan vroeger, met mogelijk ook een toenemend gevaar van roofdieren.

#5 Waarom is 2017 zo’n slecht gruttojaar? Omdat we een koud voorjaar hadden. De kuikens kunnen zichzelf niet meteen warm houden, de eerste anderhalve week zoeken ze steeds een korte tijd naar voedsel, waarna ze snel onder een vleugel van een van hun ouders moeten kruipen om op te warmen. In een koud voorjaar bestaat de kans dat ze te weinig eten en de terugtocht naar die vleugel niet op tijd vinden. Waarschijnlijk zullen veel kuikens het dit jaar niet hebben gehaald.

#6 Hebben de grutto’s dan wel genoeg kunnen eten om naar Afrika te vliegen? In juni trekken de grutto’s die het gered hebben naar velden waar veel emelten te vinden zijn, de larven van langpootmuggen. Ze kunnen sneller emelten eten dan dat ze kunnen verteren, en eten er meer dan 1.000 per dag. Dat vinden de boeren niet erg, de emelten zijn schadelijk voor hun gewassen. Als dank mochten die boeren wel wat minder vaak maaien! Met een buik vol emelten gaan de grutto’s komende zomer weer naar het zuiden.

#7 Wat gebeurt er als grutto’s door mensen worden gedood? Volgens de Flora- en Faunawet uit 2002 is het al dan niet opzettelijk doden of verwonden van beschermde vogels dan wel verstoren van het broeden of het vernielen van hun nesten strafbaar. Boeren die kuikens onder hun maaimachines krijgen, kunnen dus worden aangeklaagd. Het probleem daarbij is dat het buitengewoon moeilijk is om te bewijzen dat betreffende vogel op betreffend perceel door betreffende agrarische activiteit is omgebracht. Misschien ligt betere bescherming dus wel in het vinden van een betere Sherlock Holmes…

Bronnen o.a. Albert Beintema, De grutto, Atlas Contact 2015; Wim Thijsen, bijeenkomst Water Land en Dijken, 2017