Het is misschien niet zo bedoeld, maar Boeren in Waterland, het prachtige boek dat onlangs is verschenen, leest als het verslag van een jarenlange overlevingsstrijd van de agrarische families in het gebied. Een strijd die bovendien de komende tijd waarschijnlijk alleen maar heviger wordt.

Het Samenwerkingsverband Waterland (SVW) is een verbond van boeren en natuurbeschermers die al in 1982 besloten om samen op te trekken bij natuur- en milieubeheer. SVW wilde de in 35 jaar opgebouwde kennis van het gebied in een boek neerleggen, en dat boek is vorige maand verschenen: Boeren in Waterland, door Paul Terwan en Joke Stoop. Het is het definitieve boek over Waterland, zou je kunnen zeggen, vooral als je geïnteresseerd bent in de agrarische ontwikkelingen van de laatste 80 jaar.

Wat Boeren in Waterland aantrekkelijk maakt is niet alleen de fraaie uitvoering, met veel (historische) foto’s, en de nauwgezette omschrijving van de ontwikkelingen waar de boeren mee te maken kregen. Het boek staat ook vol persoonlijke verhalen van de betrokken boeren zelf. Je leest hoe het is om veeteelt te bedrijven in gebieden waar je alleen met de boot kunt komen. Je leest over koeien die benauwd worden als je vis bakt. De vele veranderingen waar de boeren mee te maken kregen – ruilverkaveling, melkquote etc. – komen allemaal langs.

De auteurs hebben hun best gedaan om zowel genuanceerd als volledig te zijn. Zo behandelt het hoofdstuk over waterbeheer – altijd een heikel punt – niet alleen de historie van het waterbestuur en discussies rond het waterpeil maar ook het verdwijnen van het veen en de beweging van brak naar zoet. Vroeger waren er veel echt lepelblad, rode ogentroost, aardbeiklaver en waterpunge in het gebied te vinden. Komen die planten terug nu er weer met brak water wordt geëxperimenteerd?

Zo veel als er de afgelopen decennia ook al in het gebied is gebeurd, de onzekerheden lijken de komende jaren alleen maar toe te nemen. Met de oprukkende stad, het oxiderende veen, de overlevingsstrijd die delen van de vogelstand moet leveren en de onzekere bedrijfsvoering voor veetelers is de enige zinnige voorspelling die voor Waterland kan worden gedaan, dat er de komende decennia veel in het gebied zal veranderen. Met Boeren in Waterland is in ieder geval een prachtig verslag van de afgelopen 80 jaar verschenen.

Boeren in Waterland, Uitgeverij Matrijs, 2017, € 19,95